Ποιος είναι ο ρόλος των γονιών σε όλα αυτά; Μπορούμε να βοηθήσουμε τα παιδιά μας να σκέφτονται σωστά; Αυτοί και πληθώρα άλλων προβληματισμών απασχολούν έντονα τους διάφορους φορείς, που ασχολούνται με την ανάπτυξη και τη διαπαιδαγώγηση των παιδιών. Τέτοια ερωτήματα γεννιούνται και στο μυαλό των γονιών, την ώρα που πρέπει να αποφασίσουν για το πώς θα βοηθήσουν τα παιδιά τους να αναπτυχθούν και να εξελιχθούν σε μελλοντικούς ενεργούς πολίτες, που θα μεριμνούν για μια ποιοτική ζωή και για μια δίκαιη κοινωνία.

Η ΑΞΙΑ ΤΩΝ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ ΣΚΕΨΗΣ

Ο πρώτος κόσμος του παιδιού όπου ζει, αναπτύσσεται και εξελίσσεται είναι το σπίτι, που αδιαμφισβήτητα αποτελεί για τον άνθρωπο το πρώτο του περιβάλλον μάθησης, δηλαδή το πρώτο του σχολείο. Το σπίτι είναι ο χώρος όπου αποκτούνται τα πρώτα βιώματα, σχηματίζονται οι πρώτες εικόνες και διαμορφώνονται οι όποιες πρώιμες αντιλήψεις του παιδιού. Εκεί, με κινητήριο δύναμη την έμφυτη περιέργειά του και με εργαλείο τις πέντε του αισθήσεις, το παιδί εξερευνάει και περιεργάζεται το περιβάλλον γύρω του και, κυριολεκτικά, ανακαλύπτει κάθε ψηφίδα του μωσαϊκού που συγκροτεί τον κόσμου του.

Κατά τη διάρκεια των πρώτων δύο χρόνων της ζωής του ανθρώπου, η εγγενής περιέργειά του, που οδηγεί στη μάθηση, πραγματώνεται με δεξιότητες όπως η παρατήρηση, η παρακολούθηση, η ψηλάφηση, η ακρόαση, η μίμηση και η μοντελοποίηση της συμπεριφοράς των άλλων. Οι δεξιότητες αυτές αποτελούν ένα μικρό δείγμα ενός τεράστιας σημασίας και ιδιαίτερης αξίας συνόλου, το οποίο ονομάζουμε «δεξιότητες σκέψης». Κάποιες από αυτές τις κουβαλάει ο άνθρωπος από τη στιγμή που γεννιέται ως γενετικές καταβολές και κάποιες είναι επίκτητες δηλαδή διδάσκονται, καλλιεργούνται, αναπτύσσονται, ανάλογα με τα ερεθίσματα και τις προκλήσεις του περιβάλλοντος. Τι γίνεται όμως με τις δεξιότητες σκέψης, όταν περάσουν τα δύο πρώτα χρόνια της ζωής μας και όταν απαιτούνται πολύ περισσότερα κίνητρα για μάθηση, από μόνο την περιέργεια;

Οι δεξιότητες σκέψης είναι εξαιρετικά πολύτιμες, διότι αποτελούν το θεμέλιο για κάθε μορφή μάθησης αλλά και το εργαλείο για τη σοφή λήψη αποφάσεων και για την αποτελεσματική εξεύρεση λύσεων στα προβλήματα, που αντιμετωπίζουμε στη ζωή μας. Είναι εξαιρετικά χρήσιμες τόσο στο σχολείο όσο και στη μετέπειτα πορεία του ανθρώπου. Ωστόσο, οι δεξιότητες σκέψης δεν μπορούν να αναπτυχθούν χωρίς υποστήριξη, ενίσχυση και εξάσκηση. Κυρίαρχο ρόλο στην καλλιέργειά τους παίζουν πρώτα οι γονείς και ακολούθως, σε αυτή την προσπάθεια, προστίθεται το σχολείο.

Γονείς και σχολείο μπορούν να αξιοποιήσουν αυτή την εγγενή επιθυμία του παιδιού να μάθει, υποστηρίζοντας την ανάπτυξη των δεξιοτήτων σκέψης με διάφορες πρακτικές, κυρίως όμως με τη στάση τους απέναντι στις δράσεις και τις αποφάσεις των παιδιών τους. Άρα, μπορούμε και πρέπει να φροντίζουμε συνεχώς, έτσι ώστε το παιδί μας να αποκτήσει τις απαραίτητες για τη ζωή δεξιότητες σκέψης.

ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΣΚΕΨΗΣ: ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΕ ΒΑΣΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ

Τι είναι η σκέψη;

Ένας απλός ορισμός της λέξης «σκέψη» είναι ότι αποτελεί θεμελιώδη λειτουργία του ανθρώπινου νου και έχει να κάνει με ιδέες, δηλαδή με τη γέννηση ιδεών αλλά και με τη διαχείριση ιδεών, υφιστάμενων ή και νέων. Φυσικά, πάρα πολλοί φιλόσοφοι και ακαδημαϊκοί, από αρχαιοτάτων χρόνων, προσπάθησαν να ορίσουν τη λέξη αυτή αλλά ο καθένας τους κατέληξε σε κάτι διαφορετικό. Παρόλα αυτά, η δυνατότατα της σκέψης είναι αυτή που ξεχωρίζει τον άνθρωπο από οποιονδήποτε άλλο ζωντανό οργανισμό, έχει να κάνει με τη νόηση, την αξιοποίηση δηλαδή του μυαλού και αναφέρεται σε ιδέες. Σήμερα, οι πιο σύγχρονες θεωρήσεις της σκέψης περιλαμβάνουν στον ορισμό και την συνακόλουθη πράξη, δηλαδή την πραγμάτωση της σκέψης. Παραδείγματα τέτοιων σκέψεων είναι η απόφαση μαζί με εφαρμογή της, ή η λύση σε κάποιο πρόβλημα μαζί με την εφαρμογή της.

Ποιες σκέψεις κάνει το μυαλό του ανθρώπου;

Οι σκέψεις που μπορεί να κάνει το ανθρώπινο μυαλό είναι άπειρες, αν αναλογιστεί κανείς και τους συνδυασμούς που προκύπτουν από αυτές. Παραδείγματα αυτών των σκέψεων είναι η ανάκληση πληροφοριών, τα συμπεράσματα, οι προβληματισμοί, οι παραδοχές, ο καθορισμός στόχων, η λήψη αποφάσεων, η δημιουργία, η επίλυση προβλημάτων και άλλα πολλά. Υπάρχουν και σκέψεις που δεν είναι εύκολα διακριτές όπως οι αντιλήψεις, οι πεποιθήσεις και τα πιστεύω.

Ποιες είναι οι βασικότερες δεξιότητες σκέψης;

Κάθε μορφή σκέψης είναι πολύτιμη για τον άνθρωπο. Εδώ, όμως, θα αναφέρουμε δύο βασικές δεξιότητες σκέψης, που αξιολογούνται ως πολύ σημαντικές. Κριτήριο επιλογής των δύο αυτών δεξιοτήτων σκέψης είναι η χρησιμότητα που έχουν στη ζωή μας. Έτσι καταλήγουμε στις εξής:

α) Βασίλισσα των σκέψεων είναι η κριτική σκέψη. Είναι αυτή που κάνει τη ζωή μας πιο εύκολη και με λιγότερα προβλήματα, μια και είναι η σκέψη που σχετίζεται με τη λήψη σωστών αποφάσεων. Είναι η σκέψη που μας βοηθά να αξιολογούμε όλες τις ιδέες και να καταλήγουμε στην πιο αποτελεσματική, για την κάθε στιγμή. Είναι η σκέψη που μας βοηθά να επιλύουμε, με σύνεση και με λιγότερη επικινδυνότητα, τα προβλήματά μας. Είναι η σκέψη που μας επιτρέπει να μελετούμε κάθε πληροφορία και να καταλήγουμε από μόνοι μας στην αντίληψη του σωστού και της πραγματικότητας.

β) Άκρως αναγκαία είναι η δημιουργική σκέψη. Είναι η αρχή των πάντων. Από μια στιγμή δημιουργίας ξεκινά κάθε ιδέα, μικρή ή μεγάλη. Και δεν πρέπει ποτέ να ξεχνάμε ότι η δημιουργική σκέψη είναι το βασικότερο εργαλείο, με το οποίο συγκροτείται ο πολιτισμός.

Τι είναι η κριτική σκέψη;

Είναι μια σύνθετη νοητική διεργασία, την οποία ακολουθεί το ανθρώπινο μυαλό, για πάρει μια απόφαση ή για να επιλύσει κάποιο πρόβλημα. Κατά τη διαδικασία αυτή, αρχικά το άτομο καθορίζει ποιος είναι ο στόχος, που πρέπει να επιτευχθεί ή αναγνωρίζει ποιο ακριβώς είναι το πρόβλημα, που αντιμετωπίζει. Ακολούθως, συλλέγει και μελετά διάφορες πληροφορίες, τις οποίες αξιοποιεί για να δημιουργήσει διάφορες πορείες επίτευξης του στόχου ή διάφορες λύσεις του προβλήματος, ενώ παράλληλα αξιολογεί την αξιοπιστία των πληροφοριών αυτών. Τέλος, αξιολογεί τις πορείες ή τις λύσεις που δημιούργησε ή ανακάλυψε, θέτοντας κάποια κριτήρια και, έτσι, αποφασίζει τι να κάνει. Σημαντικό ρόλο στην κριτική σκέψη παίζει το συναίσθημα, το οποίο επηρεάζει πολλές φορές τις αποφάσεις μας.

Βασικές προϋποθέσεις της κριτικής σκέψης είναι η λογική, η αυτογνωσία, η τιμιότητα, η ευρύτητα πνεύματος, η πειθαρχία και η αποφασιστικότητα. Όλα αυτά τα στοιχεία, ακόμα και η διαχείριση των συναισθημάτων, καλλιεργούνται από νωρίς. Τονίζεται ότι η κριτική σκέψη δεν εξαρτάται από γενετικές καταβολές ή κληρονομικότητα, αλλά είναι επίκτητη. Δηλαδή, ΔΙΔΑΣΚΕΤΑΙ και μπορεί κάθε άνθρωπος να την αποκτήσει, με ανάλογη υποστήριξη από το περιβάλλον γύρω του και από το σχολείο. Στο σημείο αυτό, σημειώνεται ότι τα πιο γόνιμα χρόνια ανάπτυξης της κριτικής σκέψης είναι τα πρώτα δεκαπέντε της ζωής του ανθρώπου.

Τι είναι η δημιουργική σκέψη;

Η δημιουργικότητα, ως είδος σκέψης, είναι εκείνη που παράγει νέες ιδέες, οι οποίες δεν υπήρχαν προηγουμένως, για να αξιοποιηθούν σε διάφορες περιπτώσεις της ζωής. Επίσης, η δημιουργική σκέψη είναι το είδος σκέψης που απαιτείται για να εξευρεθούν πολλές και ποικίλες λύσεις σε κάποιο πρόβλημα, που αντιμετωπίζουμε. Επομένως, είναι κάτι που συμπληρώνει την κριτική σκέψη, την οποία παρουσιάζουμε πιο πάνω. Τα αποτελέσματα της δημιουργικής σκέψης είναι πρωτότυπα, μοναδικά και ανοίγουν νέες προοπτικές.

Οι αρχαίοι Έλληνες υποστήριζαν ότι η δημιουργία (λέξη με τα συνθετικά δῆμος + ἔργον) είναι εκείνη η νέα ιδέα, που όχι μόνο είναι καινοτόμα και πρωτότυπη, αλλά που επιπρόσθετα ευεργετεί τον δήμο, δηλαδή είναι χρήσιμη και ωφέλιμη για την κοινωνία και τον άνθρωπο γενικά. Στον κόσμο της τέχνης, δημιουργία θεωρείται, επίσης, το αποτέλεσμα εκείνο που προκαλεί έκπληξη, ικανοποίηση, ευχαρίστηση και πολλές φορές συναισθηματική φόρτιση! Είναι κάτι που, όταν το συναντήσεις, σου δημιουργεί αμέσως έντονα συναισθήματα και χαράσσεται στη μνήμη. Η δημιουργικότητα εξαρτάται από τις γενετικές καταβολές, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορεί να καλλιεργηθεί. Δηλαδή, η δημιουργική σκέψη είναι ταλέντο αλλά πάνω από όλα απαιτεί εξάσκηση.

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΓΟΝΙΩΝ ΣΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ ΣΚΕΨΗΣ

Εμείς οι γονείς αλλά και κάθε άτομο που συνεισφέρει στην προσπάθεια διαπαιδαγώγησης των παιδιών, έχουμε χρέος να καλλιεργήσουμε τις βασικές δεξιότητες σκέψης στα παιδιά και ιδιαίτερα την κριτική και τη δημιουργική σκέψη. Με την καθημερινή εφαρμογή πρακτικών ανάπτυξης των δεξιοτήτων σκέψης αλλά και με την εξάσκηση, το παιδί μας θα εξελιχθεί σε ενεργό πολίτη, που θα μπορεί να παράγει έργα ωφέλιμα για τον ίδιο και τον κόσμο γύρω του και να διασφαλίζει μια ποιότητα ζωής, με όσο το δυνατό λιγότερες δυσκολίες και προβλήματα.

Το σημείο αυτό, χρειάζεται μεγάλη προσοχή. Η καθημερινότητα του παιδιού, σήμερα πνίγεται στις ρουτίνες, τις επαναλήψεις, τους κώδικες, τους κανόνες, τον καταιγισμό οδηγιών και παρατηρήσεων από τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς και τις τυποποιημένες διαδικασίες λύσης προβλημάτων. Αυτό είναι εξαιρετικά επικίνδυνο, διότι οδηγεί στην αναπαραγωγή των ίδιων αποτελεσμάτων, στην ανικανότητα επίλυσης διαφορετικών προβλημάτων, στην ανυπαρξία καινοτόμων δημιουργημάτων και στην επικράτηση της παθητικότητας και του απομονωτισμού. Ως προέκταση αυτής της κατάστασης είναι η διαρκής παραμονή της κοινωνίας σε μια άγονη μονιμότητα, όπου δεν υπάρχει εξέλιξη και όπου αναλωνόμαστε σε επαναλαμβανόμενα μοτίβα, χωρίς βελτίωση.

Επομένως, όλοι μας οφείλουμε να χαλκεύσουμε τέτοιες συνθήκες, που να αφυπνίσουν, να εμπνέουν, να καλλιεργούν και να υποστηρίζουν τη δημιουργικότητα και την κριτική σκέψη των παιδιών. Οφείλουμε να αποφεύγουμε την τυπολατρία, τις επαναλαμβανόμενες διαδικασίες και, γενικά, τη σχηματοποίηση κάθε δράσης στο σπίτι και το σχολείο. Η αφύπνιση της δημιουργικής και κριτικής σκέψης έχει ανάγκη από προσεγγίσεις που προβληματίζουν, κινητοποιούν το ενδιαφέρον, προκαλούν και οδηγούν το παιδί σε διερεύνηση και ανακάλυψη πολλαπλών λύσεων.

Πιο κάτω παρουσιάζονται δέκα απλές και καθημερινές πρακτικές, οι οποίες υποστηρίζουν την ανάπτυξη δεξιοτήτων σκέψης και τις οποίες μπορούμε πολύ εύκολα να εφαρμόσουμε όλοι οι γονείς.

1. Τονίζουμε συνεχώς στο σπίτι την αξία ανάπτυξης αυτών των δύο βασικών δεξιοτήτων σκέψης, δηλαδή της κριτικής σκέψης και της δημιουργικότητας, εφόσον εξηγήσουμε ρητά τι σημαίνουν. Μπορούμε να τις βρούμε σε διάφορα λεξικά ή άλλα κείμενα αναφοράς, μαζί με τα παιδιά. Μπορούμε, ακόμα να κάνουμε μαζί έρευνα στο διαδίκτυο, για τις δύο αυτές δεξιότητες σκέψης και να συγκεντρώσουμε τα βασικά τους χαρακτηριστικά, καταλήγοντας στο πόσο χρήσιμες είναι για τη ζωή μας.

2. Εξηγούμε στα παιδιά τι σημαίνουν οι διάφορες σχετικές έννοιες, όπως: πρόβλημα, απόφαση, κρίση, επιχείρημα, λύση, αντιμετώπιση, δημιουργία, ιδέα, αναλύω, συγκρίνω, δημιουργώ, συνθέτω, ξεχωρίζω, απορρίπτω, παρατηρώ κ.ά. Αναμένουμε από αυτά και επιμένουμε να χρησιμοποιούν τις λέξεις αυτές, την ώρα που συζητάμε ή την ώρα που εξηγούν στο πώς εργάστηκαν π.χ., για να λύσουν ένα πρόβλημα.

3. Οργανώνουμε εξωσχολικές και απογευματινές δραστηριότητες, οι οποίες δεν έχουν να κάνουν μόνο με τον ακαδημαϊκό τομέα, δηλαδή με τα μαθήματα του σχολείου, ούτε μόνο με τυποποιημένες διαδικασίες. Αναζητούμε καθημερινές δραστηριότητες, που σχετίζονται με την κριτική σκέψη και τη δημιουργικότητα. Τέτοιες δραστηριότητες είναι σίγουρα ο αθλητισμός (απαιτεί πολύ γρήγορη λήψη αποφάσεων), οι τέχνες, η εκμάθηση ξένων γλωσσών, οι διάφορες έρευνες για θέματα που ενδιαφέρουν τα παιδιά, οι δημιουργίες αρχείων ενδιαφερόντων από τα παιδιά, οι κύκλοι συζήτησης κ.ά.

4. Παρακινούμε τα παιδιά να παίρνουν αποφάσεις, από μόνα τους. Είναι καλό να αποφασίζουν ακόμα και για θέματα όπως το τι θα φορέσουν ή το τι θα παρακολουθήσουν στην τηλεόραση. Ακόμα, κάθε απόφασή τους είναι καλό να συνοδεύεται από την ανάλογη επεξήγηση, δηλαδή να τους δίνεται η ευκαιρία και ο χρόνος να υποστηρίζουν τις επιλογές τους και να εξηγούν πώς κατέληξαν στην κάθε τους απόφαση. Αυτό δεν σημαίνει ότι τελικά η οικογένεια θα εφαρμόζει τις δικές τους αποφάσεις, όποιες κι αν είναι, όμως κάποιες φορές είναι καλό να γίνει και αυτό. Όταν κάποια απόφαση του παιδιού εφαρμόζεται, ακολουθείται από συζήτηση για το ποιες συνέπειες είχε, ποια θέματα ή προβλήματα δημιούργησε, ποιους επηρέασε θετικά, ποιους αρνητικά κ.ο.κ. Επίσης, δίνουμε πάντα την ευκαιρία στο παιδί να αξιολογήσει τη δική του απόφαση και να καταλήξει σε συμπέρασμα για το αν θα την ξαναέπαιρνε την ίδια ή αν θα έπαιρνε μια άλλη βελτιωμένη εκδοχή της απόφασης αυτής.

5. Δίνουμε έμφαση στην αυτό-διαχείριση των συναισθημάτων των παιδιών και, γενικότερα, στη συναισθηματική νοημοσύνη. Αναφέρουμε συνεχώς ότι δεν παίρνουμε αποφάσεις, όταν δεν μας το επιτρέπει η συναισθηματική μας κατάσταση, π.χ. όταν είμαστε πολύ λυπημένοι ή θυμωμένοι ή, ακόμα, πολύ ενθουσιασμένοι. Επίσης, συζητάμε για τα συναισθήματα των άλλων και ανακαλύπτουμε μαζί τρόπους και τεχνικές αναγνώρισής τους. Μπαίνοντας στη συναισθηματική κατάσταση και, γενικά, στη θέση άλλου ατόμου, μπορούμε πιο εύκολα να ανιχνεύσουμε τις σκέψεις και τις απόψεις του και έτσι να πάρουμε πιο εύστοχες αποφάσεις, που να το αφορούν.

6. Δεν επικρίνουμε και δεν τιμωρούμε το λάθος, με πάσα ευκολία. Το λάθος είναι το πιο δυνατό διδακτικό εργαλείο, που έχουμε στα χέρια μας, γιατί κυοφορεί το σωστό. Η συνειδητοποίηση του σωστού προκύπτει από το λάθος. Φυσικά, εντοπίζουμε τα λάθη – και τα δικά μας και των παιδιών – και αφήνουμε τα παιδιά να ανακαλύψουν και να εξηγήσουν γιατί είναι λάθη. Αναφέρουμε, όμως, ότι για να αποφεύγονται τα λάθη στη ζωή μας, είτε γιατί προκαλούν δυστυχία σε μας είτε και σε άλλα άτομα, προσπαθούμε να παίρνουμε καλύτερες και πιο σοφές αποφάσεις από πριν, μελετώντας όλα τα απαραίτητα στοιχεία.

7. Δεν φοβόμαστε την αποτυχία. Πίσω από κάθε αποτυχία υπάρχει το χαμόγελο κάποιας επιτυχίας, που πρόκειται να ακολουθήσει. Αφήνουμε το παιδί να αποτύχει, πρώτον, γιατί σημαίνει ότι έχει αρχίσει να προσπαθεί, δεύτερον, γιατί τότε θα αποκτήσει το μεγαλύτερο κίνητρο για να εργαστεί με πάθος για την επιτυχία και, τρίτον, γιατί θα αναλαμβάνει δράση χωρίς να περιμένει την προστατευτική παρέμβαση του γονιού, η οποία θα του καθαρίσει τον δρόμο από τα αγκάθια και θα του στρώσει κόκκινο χαλί.

8. Καταπολεμούμε την τελειομανία διότι είναι μεγάλη τροχοπέδη για τη δοκιμή. Πολλά παιδιά δεν δοκιμάζουν, διότι ο φόβος της τελειομανίας πλανάται σαν δαμόκλειος σπάθη πάνω από τα κεφάλια τους. Πώς, όμως, θα δημιουργήσουν και πώς θα επιλύσουν προβλήματα αν δεν δοκιμάσουν; Η τελειομανία οδηγεί στην απραξία, αν δεν την προσέξουμε.

9. Δεν προσφέρουμε έτοιμες λύσεις στα προβλήματα, που αντιμετωπίζουν τα παιδιά. Και δεν μιλάμε μόνο για τα σχολικά προβλήματα αλλά κυρίως για τα καθημερινά και πραγματικά προβλήματα της ζωής, όπως το πώς να διαχειριστούν τον χρόνο τους, πώς να καθαρίσουν το δωμάτιό τους, πώς να ανοίξουν ένα σφραγισμένο κουτί, τι να κάνουν όταν τα πονάει η κοιλιά τους, πώς να φτιάξουν το γάλα τους πριν να πάνε σχολείο, τι να κάνουν για να επικοινωνήσουν όταν δεν έχουν κινητό κ.ά.

10. Εμείς οι γονείς δεν προβάλλουμε πάντα τον εαυτό μας ως αυθεντία ούτε λέμε ότι μόνο εμείς ξέρουμε το σωστό. Επιτρέπουμε τη γόνιμη αμφισβήτηση, η οποία προκύπτει από σειρά λογικών επιχειρημάτων και συζητάμε μαζί με τα παιδιά για το τι είναι σωστό. Ακόμα, ρωτάμε αν το σωστό είναι μόνο ένα και προκαλούμε τα παιδιά να «δημιουργήσουν το δικό τους σωστό». Οι μεγάλες προσωπικότητες της ιστορίας, των επιστημών και γενικά της ανθρωπότητας, έγιναν ΜΕΓΑΛΕΣ γιατί κατάφεραν να ξεπεράσουν το «σωστό» των γονιών τους.

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ, ΠΟΥ ΚΑΛΛΙΕΡΓΟΥΝ ΤΙΣ ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΣΚΕΨΗΣ

Ο κατάλογος, που ακολουθεί, αποτελεί παραδείγματα ερωτήσεων που μπορούμε να κάνουμε στα παιδιά μας καθημερινά, έτσι ώστε να υποστηρίζουμε συνεχώς την ανάπτυξη των δεξιοτήτων σκέψης τους. Τέτοιες ερωτήσεις παρακινούν τα παιδιά να ανακαλούν πληροφορίες, να εφαρμόζουν κάτι που πρόσφατα έμαθαν, να περιγράφουν, να εξηγούν, να εκτιμούν, να ερμηνεύουν νοήματα, να κατανοούν ιδέες, να διατυπώνουν προβλέψεις, να συνάγουν συμπεράσματα, να παρουσιάζουν, να αποδεικνύουν, να εφαρμόζουν αυτά που ήδη γνωρίζουν σε νέες ή άγνωστες καταστάσεις, να συγκρίνουν, να ομαδοποιούν, να κατηγοριοποιούν, να απορρίπτουν, να εμπλουτίζουν, να απλοποιούν, να αντιλαμβάνονται το πώς αλλάζουν τα αποτελέσματα όταν αλλάζουν κάποιες συνθήκες, να δημιουργούν λύσεις, να επιλέγουν την καταλληλότερη λύση και, κυρίως, να ΑΠΟΦΑΣΙΖΟΥΝ.

Τι σημαίνει το...;

Τι θυμάσαι από τη χθεσινή μέρα;

Μπορείς να μου εξηγήσεις πώς εργάστηκες, για να...;

Μπορείς να δώσεις ένα παράδειγμα;

Πώς θα λύσεις / θα σχεδιάσεις / θα φτιάξεις το...;

Τι νομίζεις ότι θα συμβεί στη συνέχεια;

Μπορείς να συγκρίνεις αυτές τις ιδέες / αυτά τα πράγματα;

Ποιο/α προτιμάς και γιατί;

Αυτό που βλέπουμε τι σου θυμίζει; Πού το ξανασυνάντησες;

Μπορείς να μου δείξεις πώς να...;

Μου εξηγείς τι θα συνέβαινε αν...;

Ποιες είναι οι διαφορές μεταξύ...;

Αυτά τα δύο .... μοιάζουν πολύ! Γιατί;

Πώς θα περιέγραφες...;

Μπορείς να μου πεις, με λίγα λόγια, την ιστορία του βιβλίου, της ταινίας, της εκπομπής, της εκδρομής, της μέρας σου στο σχολείο κ.λπ;

Γιατί, νομίζεις, αυτός ο κινηματογραφικός / τηλεοπτικός ήρωας συμπεριφέρθηκε με αυτό τον τρόπο;

Τι θα έκανες εσύ αν ήσουν στη θέση του ήρωα του βιβλίου / της ταινίας / του ηλεκτρονικού παιχνιδιού κ.ά.;

Μπορείς να βάλεις τα παιχνίδια σου (π.χ. τα ζωάκια σου) σε διάφορες ομάδες; Εξήγησέ μου τον τρόπο.

Δεν καταλαβαίνω τις οδηγίες αυτού του παιχνιδιού. Μπορείς να μου τις εξηγήσεις;

Ποια είναι η κύρια ιδέα του βιβλίου που διάβασες, της ταινίας / τηλεοπτικής εκπομπής, που παρακολούθησες, του επιτραπέζιου παιχνιδιού που έπαιξες;

Υπάρχουν γεγονότα στην ταινία / τηλεοπτική εκπομπή που παρακολουθείς, που δεν θα μπορούσαν πραγματικά να συμβούν; Γιατί;

Ποιο τέλος θα προτιμούσες να είχε η χθεσινή μας μέρα / η ταινία που παρακολούθησες / το βιβλίο που διάβασες;

Μπορείς να βρεις το λάθος στο...;

Υπάρχει καλύτερη λύση για...; Ποια;

Τι πιστεύεις για...;

Τι θα άλλαζες στο...;

Πώς θα είχες χειριστεί...;

Ποιες είναι οι συνέπειες του...;

Ποια είναι τα υπέρ και τα κατά του...;

Υπάρχουν άλλες επιλογές για...;

Αν το ... δεν συνέβαινε ποτέ, πώς θα ήταν διαφορετικά τα πράγματα, σήμερα;

Με πόσους διαφορετικούς τρόπους μπορούμε να...;

Γιατί, νομίζεις, εδώ έκανες λάθος;

Πώς μπορείς να αποφύγεις παρόμοια λάθη στο μέλλον;

Πώς θα βελτίωνες το...;

Αν μπορούσες, τι θα άλλαζες στον χαρακτήρα σου;

Πώς μπορείς να γίνει καλύτερος/η στο...;

Τι θα προτιμούσες να κάνουμε τον ελεύθερό μας χρόνο; Γιατί;

Μπορείς να βοηθήσεις στο να αποφασίσουμε π.χ. τι θα φάμε κάθε μέρα της βδομάδας που έρχεται;

Γιατί νομίζεις ότι η διαφήμιση αυτή λέει να...;

Μπορείς να εξηγήσεις στους φίλους σου πώς να έρθουν σπίτι μας;

Πώς θα οργάνωνες ένα απόγευμα με τους φίλους σου;

Πώς θα οργάνωνες το πάρτι γενεθλίων του αδερφού / της αδερφής σου;

Γιατί νομίζεις το μικρό σου αδερφάκι τώρα κλαίει τόσο έντονα;

Ποιο δώρο ταιριάζει να αγοράσουμε για τον/τη...; Γιατί;

Μπορείς να αναπτύξεις ένα πλάνο για το τι θα κάνουμε το Σαββατοκύριακο;

Πώς θα ντυνόσουν αν θα πηγαίναμε π.χ., εκδρομή στα χιόνια;

Τι θα άλλαζες στο δωμάτιό σου και γιατί;

Πώς φαντάζεσαι το...;

Πώς φαντάζεσαι τη ζωή σου μετά από ένα μήνα, έναν χρόνο, πέντε χρόνια, είκοσι χρόνια;

ΞΑΝΑ, Η ΑΞΙΑ ΤΩΝ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ ΣΚΕΨΗΣ!

Οι δεξιότητες σκέψης είναι ίσως το πιο σημαντικό εργαλείο που διαθέτει ο άνθρωπος, σήμερα, για να αισθάνεται ελεύθερος, να δημιουργεί, να εξελίσσεται και να είναι ευτυχισμένος. Μόνο με τη σκέψη του, δηλώνει ο άνθρωπος την παρουσία του σε αυτό τον κόσμο. Μόνο με τη σκέψη του, αφήνει το δικό του προσωπικό αποτύπωμα. Επομένως, εμείς οι γονείς και όλοι όσοι νοιαζόμαστε για τα παιδιά μας έχουμε χρέος να αναπτύξουμε τις δεξιότητες σκέψης τους.

Πηγή: paidiatros.com