Το σχολείο του, εφάρμοσε το Πρόγραμμα ΠροΘΕΣυ (Σχολικό Σύστημα Προώθησης Θετικής Συμπεριφοράς), που όπως μας είπε ο Μ. Μάγος, «αντιμετωπίζει τη συμπεριφορά σαν ένα αντικείμενο μάθησης». Πρόσθεσε ότι «με βάση αυτό, αλλάξαμε τον τρόπο που προσεγγίζουμε τα παιδιά – αντί να τους κάνουμε παρατήρηση, δίνουμε έπαινο στις θετικές συμπεριφορές, οπότε παρατηρήσαμε θετική επίδραση». Η Επιστημονικά Υπεύθυνη του Προγράμματος ΠροΘΕΣυ, Δρ. Λευκή Κουρέα, Επίκουρη Καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Λευκωσίας, τόνισε ότι στην επιτυχία αυτής της προσέγγισης, «έχει βαρύνουσα σημασία, η στήριξη και ενθάρρυνση μιας γερής διευθυντικής ηγεσίας, ενός βοηθητικού εξωτερικού παράγοντα, μιας ενδοσχολικής ομάδας- πυρήνα – δηλαδή έχει σημασία, μια γερή φωνή εκπαιδευτικών, που προσπαθούν σιγά σιγά να σπάσουν αντιστάσεις...».

Να αναφέρουμε ότι η τελετή βράβευσης, οργανώθηκε από το Συμβούλιο για την Πρόληψη και Αντιμετώπιση της Εγκληματικότητας (Υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημόσιας Τάξης) και το Παρατηρητήριο για τη Βία στο Σχολείο (Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού), στα κεντρικά γραφεία της ΠΟΕΔ στη Λευκωσία, στην παρουσία του Υπουργού Δικαιοσύνης και Δημόσιας Τάξης Ιωνά Νικολάου, της Γενικής Διευθύντριας του Υπουργείου Παιδείας Αίγλης Παντελάκη, της Επιτρόπου Προστασίας των Δικαιωμάτων του Παιδιού Λήδας Κουρσουμπά, του Επιτρόπου Εθελοντισμού και βουλευτών.

Ορισμοί προβληματικής συμπεριφοράς

Σύμφωνα με το Πρόγραμμα ΠροΘΕΣυ (Σχολικό Σύστημα Προώθησης Θετικής Συμπεριφοράς), οι προβληματικές συμπεριφορές, διαβαθμίζονται ως εξής, ανάλογα με το επίπεδο σοβαρότητάς τους: Ασήμαντες, είναι οι συμπεριφορές σύντομης διάρκειας, που δεν παρεμποδίζουν τη διδασκαλία και μάθηση. Π. χ. το παιδί ονειροπολεί, σταματά για λίγο, καθώς εργάζεται. Ήπιες, είναι οι συμπεριφορές χαμηλής συχνότητας, που παραβιάζουν τους κανόνες της τάξης, αλλά δεν παρεμποδίζουν σε σοβαρό βαθμό τη διδασκαλία και μάθηση. Π. χ. το παιδί φωνάζει, χωρίς να σηκώνει το χέρι, σηκώνεται από τη θέση του, παίζει με αντικείμενα στο μάθημα, γράφει σημειώματα. Χρόνιες, είναι οι συμπεριφορές που διακόπτουν το μάθημα, ή παρεμποδίζουν τη μάθηση, εξαιτίας της αυξημένης συχνότητας. Επίσης, ήπιες συμπεριφορές που όταν επαναληφθούν, τρεις-τέσσερις φορές την ίδια μέρα, τότε κρίνονται ως χρόνιες. Π. χ. το παιδί αντιμιλά στον εκπαιδευτικό, δεν κάνει την εργασία, σηκώνεται από τη θέση του. Σοβαρές, είναι οι συμπεριφορές που παρουσιάζουν απειλή στην ασφάλεια και τάξη του σχολικού περιβάλλοντος, καθώς και χρόνιες συμπεριφορές που επαναλαμβάνονται πολλές φορές την ίδια βδομάδα. Π. χ. παράνομες συμπεριφορές, φυσική βία, ασέβεια, βρισιές».

Συχνότητα προβλημάτων και αξίες

Η σχετική έρευνα, σε σχέση με τη συχνότητα των προβλημάτων συμπεριφοράς, κατέδειξε τα ακόλουθα:
*Μιλά με άλλους, καθώς διδάσκει ο δάσκαλος: 72%.
*Παίζει – ρίχνει αντικείμενα στο μάθημα: 61%.
*Διακόπτει το μάθημα, χωρίς να σηκώνει χέρι: 50%.
*Καθυστερεί ή αρνείται να εργαστεί στο μάθημα: 44%.
*Σηκώνεται από τη θέση του: 39%.
* Κοροϊδεύει: 33%.
*Ενοχλεί τα πράγματα συμμαθητών του: 22%.
*Αντιμιλά στον δάσκαλο: 22%.
*Τσακώνεται με άλλους (αυλή ή τάξη): 22%.
*Δεν κάνει την κατ' οίκον εργασία: 11%.
*Βρίζει: 11%.
*Απομονώνει άλλα παιδιά: 11%.
*Καθυστερεί να προσέλθει στην τάξη: 6%.
*Κάνει χειρονομίες: 6%.
*Λέει ψέματα: 6%.
*Μιλά στη σιωπηρή εργασία: 6%.
*Κάνει εργασίες άλλων μαθημάτων στο μάθημα: 6%.
*Δεν συνεργάζεται στην ομάδα: 6%.

Μέσω του Προγράμματος, προωθούνται οι ακόλουθες αξίες: Σεβασμός: α) Είμαι ενεργός ακροατής. β) Χρησιμοποιώ ευγενικές λέξεις. γ) Σηκώνω το χέρι. δ) Κρατώ το επίπεδο της φωνής μου από 0 έως 2. Υπευθυνότητα: α) Μπαίνω στην τάξη μόλις χτυπήσει το κουδούνι. β) Ακολουθώ τις οδηγίες του δασκάλου μου. Ασφάλεια: α) Ζητώ άδεια όταν θέλω να σηκωθώ. β) Διατηρώ τον αυτοέλεγχό μου. γ) Χρησιμοποιώ υλικά και εργαλεία με προσοχή.

Είκοσι χρόνια στις ΗΠΑ και Ευρώπη

Σύμφωνα με τη Δρα Λευκή Κουρέα, το Πρόγραμμα «ΠροΘΕΣυ, «τεκμηριώνεται επιστημονικά, για τουλάχιστον είκοσι χρόνια, στις ΗΠΑ, στον Καναδά, στην Αυστραλία και σε ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Νορβηγία, Ολλανδία, Βρετανία, Φινλανδία και Γερμανία. Στα σχολεία όπου εφαρμόζεται, παρουσιάζεται μείωση των προβλημάτων συμπεριφοράς, αύξηση των μαθησιακών αποτελεσμάτων και βελτίωση του σχολικού κλίματος». Η Δρ. Κουρέα, μας είπε ότι το ΠροΘΕΣυ εφαρμόστηκε πιλοτικά, σε δύο δημοτικά σχολεία της Λεμεσού, μετά από ευρωπαϊκή χρηματοδότηση που έλαβε η ίδια, στο πλαίσιο του Έβδομου Προγράμματος Πλαισίου για Έρευνα και Τεχνολογική Ανάπτυξη. Η χρηματοδότηση προήλθε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, σε ανοικτό διεθνή διαγωνισμό, στην κατηγορία «Άνθρωποι» με κατεύθυνση τη Δράση Marie Skłodowska – Curie International Outgoing Fellowship. Η χρηματοδότηση αυτή, αποτελεί τριετή εφαρμοσμένη εκπαιδευτική έρευνα μεικτής μεθοδολογίας, σε Δημοτικά σχολεία της Αμερικής και της Κύπρου. Για τον σκοπό αυτό, είχε υπογραφεί συμφωνία εταίρων για τη διεξαγωγή της έρευνας, μεταξύ του Πανεπιστημίου Κύπρου και του University of North Carolina at Charlotte.

Ποινές και τιμωρίες, αυξάνουν την παραβατικότητα

«Το συγκεκριμένο ερευνητικό έργο», όπως ανέφερε η Δρ. Κουρέα, αποτελεί καινοτόμο πρόταση στα εκπαιδευτικά δρώμενα της Κύπρου. Απώτερος σκοπός του, είναι ο ανασχεδιασμός της πειθαρχίας σε σχολικές μονάδες, με έμφαση στη δημιουργία και ανάπτυξη ασφαλούς, θετικού και ενιαίου σχολικού περιβάλλοντος, μέσα από πολυ-επίπεδη προσέγγιση πρόληψης και αντιμετώπισης μαθησιακών και συμπεριφορικών προβλημάτων.

Στο επίκεντρο, τέθηκε ένα ζήτημα που απασχολεί διαρκώς τους εκπαιδευτικούς, αυτό των προβλημάτων συμπεριφοράς, ήπιας ή και χρόνιας μορφής, που παρουσιάζουν οι μαθητές. Βάσει των αποτελεσμάτων της σχετικής έρευνας, προέκυψε πως όταν το σχολείο εστιάζει μόνο στον μαθησιακό τομέα, δεν είναι αρκετό, για μεγιστοποίηση των μαθησιακών αποτελεσμάτων. Διαπιστώθηκε επίσης, πως η αντιμετώπιση προβλημάτων συμπεριφοράς πυροσβεστικού χαρακτήρα (π. χ. αποβολές, ποινές, τιμωρίες) αυξάνουν την παραβατικότητα και τα προβλήματα συμπεριφοράς, μακροχρόνια. Έτσι, στο πλαίσιο του προγράμματος, το κάθε σχολείο προχώρησε σε ανασχεδιασμό της πειθαρχίας, δίνοντας έμφαση στη δημιουργία και ανάπτυξη ασφαλούς, θετικού και ενιαίου σχολικού περιβάλλοντος, για πρόληψη και αντιμετώπιση μαθησιακών προβλημάτων, αλλά και προβλημάτων συμπεριφοράς. Αρχικά, τα δύο εμπλεκόμενα σχολεία, προχώρησαν σε καταγραφή των προβληματικών συμπεριφορών. Στη συνέχεια, καθορίστηκαν κοινές σχολικές αξίες και αναμενόμενες συμπεριφορές για όλους, δημιουργήθηκαν κοινά σχέδια μαθήματος για διδασκαλία βασικών συμπεριφορών σε όλες τις τάξεις, ενώ παράλληλα καταρτίστηκε ένα σύστημα επιβράβευσης των παιδιών. Τα πρώτα βήματα εφαρμογής του Προγράμματος, παρουσιάστηκαν σε συνέδριο, που πραγματοποιήθηκε τον Ιούνιο 2016, στο Πανεπιστήμιο Κύπρου. Σύμφωνα με τη σχετική παρουσίαση, παρατηρήθηκαν τα εξής:

α) Η μείωση προβλημάτων συμπεριφοράς, απαιτεί συστηματική και συλλογική προσέγγιση στο σχολείο. β) Η συνεχής έμφαση σε χρόνια προβλήματα συμπεριφοράς, αυξάνει τα προβλήματα αυτά και δεν συμβάλλει στην πρόληψη. γ) Η πρόληψη εστιάζεται στο ότι οι κοινωνικές δεξιότητες, διδάσκονται με παρόμοιο τρόπο, όπως οι μαθησιακές δεξιότητες».

Αντί παρατηρήσεις, έπαινοι...

Ειδικότερα, σε ό,τι αφορά το Δημοτικό Σχολείο Καθαρής Λάρνακας, (με 300 μαθητές και 26 εκπαιδευτικούς), όπου το Πρόγραμμα, διαρκείας τριών χρόνων, εφαρμόστηκε φέτος για πρώτη φορά, ο Διευθυντής του Μιχάλης Μάγος, μας είπε ότι «πρόκειται για πρωτογενή πρόληψη, για όλα τα παιδιά, έστω κι αν δεν έχουν πρόβλημα». Συνέχισε, εξηγώντας: «Καταγράφουμε τα πάντα στο σχολείο – αν ο συνάδελφος εφάρμοσε τις πρακτικές που του υποδείξαμε και βέβαια, τη συμπεριφορά του μαθητή στην αυλή και στην τάξη. Το κλειδί για την επίλυση πολλών προβλημάτων, είναι κατά 80%, μέσα στο κάθε σχολείο και όχι σε ένα εξωτερικό φορέα. Όταν ένας μαθητής, δεν ξέρει μαθηματικά, λέμε ότι θα τον μάθει μαθηματικά, το σχολείο. Όμως, όταν δεν ξέρει να συμπεριφέρεται, λέμε ότι δεν τον έμαθαν οι γονείς του να συμπεριφέρεται και του βάζουμε τις φωνές. Το Σχολικό Σύστημα Προώθησης Θετικής Συμπεριφοράς, αντιμετωπίζει τη συμπεριφορά, σαν ένα αντικείμενο μάθησης. Ξεκινήσαμε από την περσινή χρονιά – καταγράφαμε συμπεριφορές των παιδιών, στην τάξη και στην αυλή, είδαμε τα προβλήματα στο σχολείο, που προκαλούσαν μεγαλύτερο πρόβλημα, φτιάξαμε σχέδια μαθημάτων και κοιτάξαμε συγκεκριμένες συμπεριφορές. Για παράδειγμα, πολλά παιδιά δεν μπορούσαν να μπουν στην τάξη και σταθήκαμε στην ενότητα, «ενεργός ακροατής». Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της ενότητας; Καθορίσαμε τα στάδια και υποδείξαμε στα παιδιά, βιντεάκια όπου βλέπουν τη σωστή συμπεριφορά και αυτά που πρέπει να κάνουν. Για να τους εμπεδωθεί το μήνυμα αυτό, αλλάξαμε τον τρόπο που τα προσεγγίζαμε – αντί να τους κάνουμε παρατήρηση, δίναμε έπαινο στις θετικές συμπεριφορές, οπότε παρατηρήσαμε θετική επίδραση».

Πρώτα πρέπει να αλλάξουν νοοτροπίες...

Μιχάλης Μάγος: «Σημαντικό στοιχείο του Προγράμματος, είναι η πολλαπλή επιμόρφωση του προσωπικού. Στην αρχή, όταν το παρουσιάσαμε, οι συνάδελφοι ήταν επιφυλακτικοί. Δεν μπορούσαν να σκεφτούν, π. χ. ότι δεν πρέπει να θυμώσουν σε κάποιο μαθητή, που κάνει αταξίες. Κι εγώ στην αρχή, είχα τις αμφιβολίες μου για το Πρόγραμμα, γιατί μάθαμε να βλέπουμε με καχυποψία, κάτι καινούργιο – μέχρι που νιώσαμε ότι η μπάλα, είναι στα πόδια μας... Ό,τι γινόταν, γινόταν από εμάς, οι αποφάσεις παίρνονταν από εμάς. Οι επί μέρους διαφωνίες μεταξύ μας, φέρνουν αποτέλεσμα, γιατί υπάρχει κοινή γραμμή στο τι γίνεται στο σχολείο και είναι ένα από τα δυνατά στοιχεία του Προγράμματος. Φυσικά, από τα σημαντικά στοιχεία του προγράμματος, είναι το γεγονός ότι η Δρ. Λευκή Κουρέα, είναι δίπλα μας, όποια απορία και να έχουμε».

Λευκή Κουρέα: «Βλέπουμε ότι για να γίνει αλλαγή σε μια σχολική μονάδα, πρέπει πρώτα να αλλάξουν νοοτροπίες κι αυτό δεν είναι καθόλου εύκολο, στο δικό μας κυπριακό συγκείμενο. Ένα πρώτο σημείο, είναι να δούμε τις αντιδράσεις των ενηλίκων του σχολείου, γιατί ό,τι και να κάνουμε, δεν θα δουλέψει, αν οι ενήλικες δεν έχουν πεισθεί ότι αυτό που θα κάνουν θα τους ωφελήσει σε επαγγελματικό-προσωπικό επίπεδο. Βοηθά λοιπόν, μια γερή, υποστηρικτική, ενθαρρυντική ηγεσία, ένας βοηθητικός εξωτερικός παράγοντας, μια ενδοσχολική ομάδα-πυρήνας, μια γερή φωνή εκπαιδευτικών που προσπαθούν σιγά σιγά να σπάσουν αντιστάσεις...Την πρώτη χρονιά εφαρμογής είχαμε αντιστάσεις. Σιγά σιγά όμως και αξιολογώντας και το πόσο καλά εφαρμόζουμε το Πρόγραμμα, που είναι κάτι πέραν των δεδομένων, χρόνο με το χρόνο αλλάζουμε πράγματα».

Μιχάλης Μάγος: «Μέσα στα χρόνια, στηρίξαμε με αυθορμητισμό, πολλά προγράμματα. Είναι η πρώτη φορά, που δουλεύω με πρόγραμμα, που το βλέπω υποσχόμενο. Στην αρχή το έβλεπα με αρκετή επιφύλαξη, αλλά πείσθηκα, όταν είδα στη συνέχεια, ότι αλλάζει θετικά, κάποιους συναδέλφους. Δεν είναι όλοι γεννημένοι δάσκαλοι και δεν έχουν όλοι, την ικανότητα να στέκονται και να επηρεάζουν μαθητές. Όμως τους συναδέλφους που δεν έχουν την ικανότητα να επηρεάζουν μαθητές, εύκολα τους πλάθει. Υπάρχει ένα υποστηρικτικό περιβάλλον, που τους βοηθά και τους ίδιους».

Πηγή: eidikidiapaidagogisi.blogspot.com